“Wat heeft het Internet van ons gemaakt? Scannende schermlezers. Volgens Hans van Driel is er nog iets veel opvallenders gebeurd: “Ook de papieren tekst is opgeschoven in de richting van wat een beeldschermlezer verwacht.” En de papierlezer, die is ten dode opgeschreven.”
Dit artikel gaat in de eerste plaats over hoe papieren teksten zich hebben aangepast aan beeldschermteksten. Ter vergelijking krijgen we deze twee afbeeldingen te zien:
Hier zien twee voorpagina’s van ‘de Volkskrant’. Links zien we een editie van januari 2014 en rechts een editie uit de jaren 50.
“Bekijken we de kleureneditie. In een snelle oogopslag hebben we een overzicht van het hoofdartikel – dat ondersteund wordt met een grafiek - en van wat de redactie graag wil dat wij gaan lezen, verderop in de krant. Kleurenfoto’s en een citaat bovenaan verwijzen naar die artikelen. De pagina kent maar liefst 5 kolommen wat een korte regellengte oplevert, met uitzondering van de dagelijkse Voetnoot van de schrijver (sic) Arnon Grunberg wiens tekst van 2 kolommen past op 3 kolommen van het redactionele artikel.”
“In plaats van dat de schermteksten zich zijn gaan onderscheiden en dat de papieren tekst zijn eigenheid heeft behouden, is de papieren tekst opgeschoven in de richting van wat een beeldschermlezer verwacht. Nu weet ik dat de krant maar één tekstsoort is naast vele andere. Niettemin durf ik de stelling aan dat ook zeer vele andere papieren tekstsoorten zijn gaan gelijken op beeldschermteksten en dat dus – en nu komt het verbijsterende – de papierlezer aan het verdwijnen is. Diens profiel is steeds meer gaan lijken op het profiel van de beeldschermlezer. De intrigerende vraag komt dan op welke consequenties dit heeft voor ons schrijf- en leesonderwijs.”
De auteur van dit artikel, Hans Van Driel, studeerde Nederlands taal- en literatuurwetenschap, was docent Nederlands en is sinds 1981 verbonden aan de Universiteit van Tilburg. Hij is er hoofddocent in de opleiding Cultuurwetenschappen. Daarnaast publiceerde hij in 2001 ook zijn (papieren) boek ‘Digitaal Communiceren’.
Hij schetste het profiel van die beeldschermlezer hierin als “een ongeduldige, scannende, lange tekst vermijdende, verticaal lezende, visueel ingestelde mens […]. Het gaat hem/haar om tempo, het verkrijgen van overzicht, niet al te lange teksten met witregels en tussenkopjes, een korte regellengte, en om ondersteunende kleurenfoto’s, grafieken en infographics.”
Ik zie hierin het standpunt dat meneer Van Driel maakt wel, het is inderdaad zo dat papieren teksten in het algemeen worden aangepast aan de verwachtingen van beeldschermteksten. Echter zie ik hier niet zozeer een probleem in. Uiteraard vind ik het nog steeds uitermate belangrijk dat we teksten zowel blijven lezen als schrijven op papier, zeker vanuit een opzicht als toekomstig leerkracht Talen. Maar dat de lay-out en de overbodige dosis aan woorden is aangepast tegenover de jaren 50, zie ik niet onmiddellijk als een nadeel. De modernere editie is effectief een stuk vlotter en overzichtelijker, vooral omdat het hier gaat over de voorpagina van een krant. In dit geval gaat het dan eerder over kwaliteit dan kwantiteit als het op de hoeveelheid woorden aankomt. De drukke, werkende mens van vandaag wil een snel overzicht van het dagelijkse/wekelijkse nieuws en geen pagina vol overbodige woorden. Persoonlijk ligt mijn voorkeur in papier versus beeldschermteksten verdeeld. Kranten lees ik liever online maar magazines dan weer liever op papier. Als het aan de andere kant dan weer gaat over opzoekwerk in verschillende tijdschriften prefereert mijn keuze naar online tijdschriften tegenover stapels aan papieren versies. Niet alleen voor het milieu maar ook quasi tijdsbesteding of beter gezegd het gebrek eraan, komt dit mij vaak beter uit. Voor leesboeken is er ongetwijfeld maar één voorkeur naar mijn mening en dat is papier. Al was het dan alleen maar voor de geur van de bladzijden.
Link naar het volledige artikel: https://taalschrift.org/editie/103/de-papierlezer-ten-dode-opgeschreven-dankzij-papier
Reactie plaatsen
Reacties